Ağciyər transplantasiyası

Related Articles

Kəskin qarın

23 May 2023

Karies

27 Yanvar 2023

Kardiogen şok

27 Yanvar 2023

Ağciyər transplantasiyası — bir şəxsin (resipiyentin) xəstə ağciyərlərinin başqa şəxsdən (donordan) götürülmüş sağlam ağciyərlərlə tam və ya qismən əvəz etməsindən ibarət cərrahi əməliyyat. Ağciyər transplantasiyası hazırda bəzi xroniki ağciyər xəstəliklərinin yeganə müalicəsidir.

Ağciyər transplantasiyası əməliyyatın mürəkkəbliyinə və ondan sonra immunosupressiv dərmanların daimi qəbuluna ehtiyac olmasına baxmayaraq, bu əməliyyat ağciyər xəstəliyinin son mərhələsi olan xəstələrin yaşama müddətini əhəmiyyətli dərəcədə artıra və həyat keyfiyyətini yaxşılaşdıra bilər.

Göstərişləri

Ağciyər transplantasiyası mütərəqqi obstruktiv, fibroz və ya damar xəstəlikləri olan xəstələrdə həyata keçirilir. 2005-ci ildən etibarən ağciyər transplantasiyası üçün ən ümumi səbəblər bunlardır:

• 27% xroniki obstruktiv ağciyər xəstəliyi, o cümlədən amfizem;
• 16% idiopatik ağciyər fibrozu;
• 14% kistik fibroz;
• 12% idiopatik (əvvəllər “ilkin” kimi tanınırdı) ağciyər hipertenziyası;
• 5% alfa 1-antitripsin çatışmazlığı;
• 2% əvvəllər transplantasiya edilmiş, o vaxtdan bəri uğursuz olan ağciyərlərin dəyişdirilməsi;
• 24% bronşektaz və sarkoidoz da daxil olmaqla digər səbəblər.

Əks göstərişləri

Xəstənin tənəffüs xəstəliyinin vəziyyətinin şiddətinə baxmayaraq, əvvəlcədən mövcud olan müəyyən şərtlər bir insanı ağciyər transplantasiyası üçün zəif namizəd edə bilər:

• Əlaqəli xroniki xəstəliklər (məsələn, davamlı ürək çatışmazlığı, böyrək xəstəliyi, qaraciyər xəstəliyi)
• HİV və hepatit də daxil olmaqla cari infeksiyalar. Bununla belə, getdikcə daha tez-tez Hepatit C xəstələrində həm transplantasiya edilir, həm də resipiyentdə Hepatit C müsbət olarsa, donor kimi istifadə olunur. Eynilə, HİV-ə yoluxmuş seçilmiş şəxslər tibbi müayinədən sonra ağciyər transplantasiyası oluna bilərlər.
• Xərçəng xəstəliyi
• Alkoqol, tütün və ya narkotiklərin istifadəsi
• Yaş
• Psixiatrik vəziyyətlər
• Tibbi göstərişlərə əməl edilməməsi.

Tarixi

1940-1950-ci illərdə Vladimir Demixov və Henri Metras tərəfindən heyvanlar üzərində apardıqları təcrübələr əvvəlcə prosedurun texniki cəhətdən mümkün olduğunu nümayiş etdirdi. Missisipi Universitetinin cərrahı Jeyms Hardi 11 iyun 1963-cü ildə ilk dəfə insana ağciyər transplantasiyasını həyata keçirmişdir. Tək ağciyər transplantasiyasından sonra, məhkum edilmiş qatil Con Riçard Rassell kimi tanınan xəstə 18 gündən sonra böyrək çatışmamazlığından dünyasını dəyişdi.

1963-cü ildən 1978-ci ilə qədər çoxsaylı ağciyər transplantasiyası cəhdləri uğursuz oldu.

lk uğurlu ağciyər transplantasiyası 1981-ci ildə Stenford Universitetinin həkimi J. Brüs Reitz tərəfindən idiopatik ağciyər hipertenziyası diaqnozu olan bir qadına ürək-ağciyər transplantasiyası olub.

• 1983-cü il: Joel D. Kuper (Toronto) tərəfindən ilk uğurlu uzunmüddətli tək ağciyər transplantasiyası.
• 1986-cı il: Joel D. Kuper (Toronto) tərəfindən ilk uğurlu uzunmüddətli iki ağciyərlər transplantasiyası.
• 1988-ci il: Joel D. Kuper (Toronto) tərəfindən kistik fibroz üçün ilk uğurlu uzunmüddətli iki ağciyərlər transplantasiyasını həyata keçirmişdir.

1988-ci ildə irlandiyalı qadın Vera Dvayerə geri dönməz, xroniki və fibrotik ağciyər xəstəliyi diaqnozu qoyuldu. Həmin il o, İngiltərədə tək ağciyər transplantasiyası əməliyyatı keçirdi. 2018-ci ilin noyabr ayında xanım Dvayer Dublin Mater Xəstəxanasında keçirilən tədbirdə dünyada ən çox yaşayan tək ağciyər transplantasiyası əməliyyatı keçirilən şəxs kimi tanındı.

Potensial donorlar üçün tələblər

Potensial ağciyər donorları xəstənin ehtiyaclarına əsaslanaraq müəyyən tələblərə tabedir. Canlı donorlarda əməliyyatın donora necə təsir edəcəyi mütləq nəzərə alınır:

• Sağlam
• Çəki uyğunluğu
• Donor ağ ciyəri və ya ağciyərləri xəstəni kifayət qədər oksigenlə təmin etmək üçün kifayət qədər böyük, lakin resipiyentin sinə boşluğuna sığacaq qədər kiçik olmalıdır.
• Yaş
• Qan qrupu